Blog Archives

Nałożenie obu zasygnalizowanych linii rozdziału poszczególnych podmiotów praw autorskich w oczywisty sposób pokazuje, iż wyłącznie twórcy (współtwórcy) mogą być uprawnieni z tytułu praw osobistych, w zakresie zaś praw majątkowych wyłączność należeć może zarówno do nich, jak i do drugiej, dopełniającej grupy pozostałych podmiotów.

Efektem uwzględnienia wniosków jest wydanie przez sąd okręgowy (właściwy według miejsca, w któiym sprawca prowadzi działalność lub w którym znajduje się jego majątek) zarządzenia tymczasowego w przedmiocie zabezpieczenia dowodów lub zabezpieczenia roszczenia. Zarządzenie to w przypadku zabezpieczenia roszczenia może zmierzać nawet do zajęcia otrzymywanego przez sprawcę wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę.

Podczas gdy w przypadku praw autorskich i wykonawczych zasadą jest posiadanie wyłącznych uprawnień przez osoby fizyczne (twórców lub artystów wykonawców), z tytułu pozostałych praw pokrewnych, tzn. praw do fonogramów lub wideogramów, praw oraz nowych praw wydawniczych do nadań z reguły podmiotami wyłącznie uprawnionymi są nie osoby fizyczne, ale osoby prawne. Wynika to ze złożonego, wymagającego dużych nakładów finansowych procesu powstawania przedmiotów tych praw.

Dozwolonym użytkiem publicznym są objęte utwoty, których użyteczność społeczna jest z różnych względów doniosła. Chodzi o możliwość realizowania dzięki nim m.in. celów edukacyjnych, informacyjnych, kulturotwórczych, naukowych itp. W grę będzie wchodziło więc korzystanie z utworów publicystycznych, literackich, naukowych, muzycznych, plastycznych i innych, wskazanych z nazwy w ustawie. Biorąc pod uwagę przedmiotowe podobieństwa między poszczególnymi przypadkami dozwolonego użytku publicznego dadzą się one poklasyfikować na pięć podstawowych kategorii.

Utworem połączonym jest np. piosenka, która powstała przez połączenie tekstu i muzyki, stworzonych przez dwóch różnych autorów, w celu ich wspólnego rozpowszechniania.

Poza tym współtwórczość w swojej istocie zakłada twórcze współdziałanie przy realizacji dzieła, porozumiewanie się między współtwórcami co do jego całościowej koncepcji albo przynajmniej branie jej pod uwagę przy kreowaniu swojego wkładu. Natomiast w przypadku utworów połączonych każdy z twórców działa zupełnie sa-modzielnie, a myśl o ich połączeniu celem wspólnego rozpowszechniania rodzi się dopiero wówczas, gdy przeznaczone do połączenia dzieła już istnieją.

Mimo bowiem iż utwoiy, w stosunku do których czas ochrony autorskich praw majątkowych upłynął, mogą być w zasadzie swobodnie wykorzystywane przez zain-teresowane ich eksploatacją podmioty, ustawa wprowadza z tytułu takiego użytkowania opłaty od producentów i wydawców, stanowiące odpowiednik wynagrodzenia za korzystanie z utworu i przeznaczone na popieranie bieżącej, współczesnej twórczości – por. art. 40 ustawy (patrz też rozdział VIII 2.2).

Chodzi konkretnie o uświadomienie sobie, że twórca w tego typu przypadkach nie jest całkowicie wykluczony z decydowania o dysponowaniu swoim utworem. Nie może on bowiem co prawda rozporządzać prawami majątkowymi do większej całości (utworu zbiorowego), w ramach której jego utwór stanowi jedynie jeden z elementów składowych. Natomiast opracowanie utworu na potrzeby konkretnego przedsięwzięcia, np. artykułu dla wydającego określone czasopismo wydawcy, nie pozbawia automatycznie twórcy praw autorskich do niego, chyba że podejmie on inną decyzję w tym zakresie, np. odstępując odpłatnie powyższe prawa producentowi (wydawcy).

Powyższe ograniczenia egzekucyjne nie obejmują natomiast wymagalnych wie-rzytelności z tytułu majątkowych praw autorskich. Chodzi tutaj o realizację tych praw, np. w drodze wykonywania postanowień zawartej przez twórcę umowy (podstawowe znaczenie mają roszczenia o wypłatę honorarium autorskiego po upływie określonego umownie terminu). Egzekucja z takich wymagalnych wierzytelności będzie odbywać się według zasad przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego dla egzekucji z innych wierzytelności i innych praw majątkowych (dział IV tytułu II księgi II części II KPC – art. 895-912), oczywiście z uwzględnieniem przepisów ogólnych postępowania egzekucyjnego (tytuł I księgi II części II KPC – art. 758-843).

Oznacza to, iż po przyjęciu ekspertyzy organy wymiaru sprawiedliwości mogą z niej korzystać na potrzeby toczącego się postępowania i ich działania nie mogą być tym samym uzależnione od wyrażenia zgody na korzystanie z ekspertyzy przez jej autora, czyli w rozpatrywanym przypadku przez rzeczoznawcę budowlanego.

Twórczy, indywidualny charakter należy łączyć nie tylko z treścią i merytoryczną zawartością opinii, a raczej ze sposobem jej skonstruowania. Co prawda każda ekspertyza może zostać zindy-widualizowana przez przypisanie jej konkretnemu rzeczoznawcy, który pod swoim dziełem zawsze się podpisuje, ale przy rozpatrywaniu twórczego charakteru opinii nie o taką indywidualizację chodzi. Problem bowiem w tym, aby twórca odcisnął w dziele swoje osobiste piętno, tzn. aby dało mu się je przypisać, biorąc pod uwagę charakterystyczne dla niego opracowanie tematu.

Poza tym należy dokonać tutaj pewnego rozgraniczenia. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż opinie ustne, w drodze których biegły musi ustosunkować się do poruszanych w postępowaniu sądowym kwestii, np. na zasadzie uzupełnienia złożonej wcześniej w sądzie opinii pisemnej, wymagające rozbudowanej wypowiedzi, pozwalającej na twórczą konstrukcję, mogą być kwalifikowane jako utwory.

Prawa pokrewne do nadań generują podobne problemy dotyczące styku z prawami autorskimi i prawami pokrewnymi, jak to jest w przypadku praw do fonogramów i wideogramów.

Treść przepisów, poświęconych prawom pokrewnym do nadań, może mianowicie wprowadzić w błąd, sugerując, iż obiektem ochrony nie są nadania, czyli emisje od-powiednio radiowe lub telewizyjne określonych programów, ale te właśnie programy, będące w gruncie rzeczy przedmiotem nadań, a nie praw pokrewnych do nich. Ustawodawca miał bowiem na uwadze przy wprowadzaniu tej nowej kategorii praw wyłącznych specyfikę wynikającą z charakterystycznej dla radia i telewizji formy rozpowszechniania utworów i artystycznych wykonań w postaci nadawania, zasługującą-jego zdaniem – na szczególną ochronę na zasadach wyodrębnionego dobra niematerialnego. Podobnie jak w przypadku fonogramów i wideogramów chronioną uprzedmiotowioną wartością jest więc tutaj wykorzystany przez podmiot uprawniony odpowiedni zakres eksploatacji innych przedmiotów praw wyłącznych (autorskich lub pokrewnych).

Powstanie utworu lub przedmiotu praw pokrewnych skutkuje, poza możliwością ustalenia osoby uprawnionej z jego tytułu, także powstaniem na jej rzecz określonych praw, którymi są prawa autorskie lub prawa pokrewne.

Stanowią one centralną oś, wokół której skonstruowany jest cały system prawa autorskiego i praw pokrewnych jako wyodrębnionej z prawa cywilnego specjalistycznej dziedziny normatywnej, stojącej na straży przestrzegania własności intelektualnej.

Tytuł „Orle Gniazdo” może być traktowany jako utwór wyrażony słowem (por. art. 1 ust. 2 pkt 1 ustawy). Innym utworem jest już natomiast wykonany plastycznie zapis tego tytułu, wyrażony w indywidualnej formie graficzno-kolorystycznej i przeznaczony na logo przedsiębiorcy oraz dla oznaczania produkowanych przez niego towarów – czasopism (graficzno-plastyczna postać znaku towarowego, która chroniona jest prawem autorskim).