Przy rozważaniu twórczego charakteru dzieła, jak to już wyżej zaznaczono, nie ma właściwie znaczenia sygnalizowanie cudzych ustaleń czy poglądów, ale sposób ich prezentacji. Zarzut nie-twórczego sformułowania opinii można by zatem postawić rzeczoznawcy, który skopiował całość lub określony fragment wywodów swojego poprzednika, nie ograniczając się do wyraźnego powołania sensu jego wypowiedzi, ale transponując dosłownie jej układ wewnętrzny.

W przypadku rozpatrywania zagadnienia podmiotu praw autorskich podstawowe znaczenie ma uzyskanie odpowiedzi na pytanie, kto dysponuje prawami autorskimi do utworu, czyli kto jest z tytułu jego stworzenia (ustalenia) wyłącznie uprawniony. Omówienie problematyki przedmiotu praw autorskich przed ich podmiotowym kontekstem było więc o tyle konieczne, iż wystąpienie przewidzianych przez ustawę uprawnień na rzecz określonej osoby uzależnione jest od pojawienia się przedmiotu ochrony, rodzącego konkretne skutki w zakresie rozkładu władztwa nad utworem między współuczestników twórczej działalności.

Oba rodzaje współtwórczości łączy ponadto jeszcze jedna jednakowo skonstruowana właściwość, przejawiająca się na płaszczyźnie wspólnych praw majątkowych do utworu współautorskiego. Chodzi mianowicie o to, iż wspólność majątkowych praw autorskich do tego rodzaju dzieł jest wspólnością w częściach ułamkowych.

Konsekwencją takiego rozwiązania jest to, że współtwórcom przysługują udziały w tej wspólności, które w braku przeciwnego ustalenia między nimi uznaje się za sobie równe. Udział we wspólności majątkowych praw autorskich do utworu współautorskiego wyrażany jest odpowiednim ułamkiem. Ułamek ten pozwala ustalić wartość wkładu, wniesionego przez poszczególnych współtwórców w powstanie utworu. Wartość ta ustalana jest w proporcji do wartości wspólnych majątkowych praw autorskich do utworu współautorskiego. Przykładowo jeśli wartość tych praw ustalimy na cztery jednostki, a wiadomo, że w tworzeniu utworu brało udział czterech współautorów, to w sytuacji, gdy ich udziały uznamy za równe, każdy z nich wyceniony być musi na jedną jednostkę.

Sytuacje, w których wskazane jest ograniczenie monopolu autorskiego, mimo iż podmiotowi praw autorskich nadal przysługują prawa majątkowe do konkretnego dzieła, określić można ogólnie mianem dozwolonego użytku. W zależności od społecznego kontekstu tych sytuacji, tzn. od tego, czy o zastosowaniu ograniczenia treściowego decyduje wzgląd na prywatne interesy poszczególnych osób, czy też względy publiczne, ograniczenia te występują generalnie w dwojakiego rodzaju postaci:

Inaczej sprawa przedstawia się z prawem do korzystania z utworu. Oznacza ono, że podmiot uprawniony, np. twórca, może swój utwór w różny sposób używać, czerpiąc z tego tytułu konkretne zyski. Jeżeli udostępni przysługujące mu dzieło innej osobie, czyli udzieli licencji na korzystanie z niego, nie oznacza to, iż sam dalej nie będzie mógł z tego utworu korzystać.

Prawo do rozporządzania utworem jest prawem nadrzędnym w stosunku do prawa korzystania z niego. Oznacza to, iż rozporządzając definitywnie utworem (przenosząc prawa majątkowe do niego) podmiot uprawniony pozbywa się nie tylko prawa dalszego nim rozporządzania, ale także bieżącej eksploatacji danego dzieła (możliwości korzystania z niego), ponieważ w takiej sytuacji, chcąc skorzystać z przysługującego mu wcześniej na zasadach wyłączności utworu, będzie musiał uzyskać na to zgodę nabywcy praw majątkowych do niego.

Fonogramy i wideogramy są dobrami niematerialnymi. Odrębne ich definicje przewiduje sejmowa nowelizacja prawa autorskiego, jeszcze będąca w toku prac par-lamentarnych. Trzeba o tym pamiętać, gdyż często kojarzone są one z ich nośnikami.

O konieczności rozróżniania tych dwóch pojęć (por. pkt 1 niniejszego rozdziału) świadczy choćby treść art. 102 ust. 1 ustawy, w którym mowa jest o „egzemplarzu fonogramu lub wideogramu”.

Jest to pewna niekonsekwencja, skoro w nadrzędnej w stosunku do powyżej powołanego roz-porządzenia wykonawczego ustawie z 13.6.1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88) znajduje się wyraźne postanowienie, iż wpis tymczasowy określa się w tych sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu nie da się ustalić w chwili jego wszczęcia (por. art. 31 ust. 1 tej ustawy). Poza tym w rozporządzeniu wykonawczym nie egzemplifikuje się w ogóle przypadku ochrony praw pokrewnych, co może w praktyce powodować, iż będą one w kontekście związanych ze wszczynaniem ochrony opłat inaczej traktowane.

Współtwórcą jest osoba fizyczna, której z mocy ustawy od chwili ustalenia dzieła przysługują prawa autorskie do danego utworu wspólnie z inną osobą lub osobami fizycznymi. Współtwórca na gruncie prawa autorskiego stanowi odpowiednik współwłaściciela rzeczy ruchomej lub nieruchomości, którego pozycja prawna uregulowana jest w Kodeksie cywilnym (por. art. 195-221 KC).

W odróżnieniu od innych sfer regulacji statusu praw autorskich i praw pokrewnych jako praw wyłącznych (por. rozdziały II-IV), ochrona tych praw w ramach ustawy unormowana została na wspólnych zasadach.

Poza tym poświęcone jej w ustawie przepisy (co stanowi drugą widoczną różnicę w zestawieniu z ustawowym statusem podmiotu, przedmiotu i treści powyższych praw własności intelektualnej, mającym wyraźnie odrębny charakter) stanowią niewielki tylko fragment systemu ochrony praw autorskich i praw pokrewnych, na który składają się przede wszystkim regulacje ogólne. Poza bowiem szczególnymi zasadami ochrony, zawartymi w ustawie (por. jej Rozdziały 8,9 i 14), odpowiedzialność sprawców naruszeń i procedura ochronna ukształtowane są w zakresie prawa autorskiego i praw pokrewnych w odesłaniu do powszechnych aktów prawa cywilnego i karnego, tzn. Kodeksów: cywilnego, karnego, postępowania cywilnego i postępowania karnego.

Dotyczy to zarówno anonimowości wynikającej z przyczyn obiektywnych, wiążącej się z brakiem informacji na temat autorstwa danego utworu, np. ze względu na odległy czas powstania dzieła, jak i nieujawniania autorstwa z woli samego twórcy. To bowiem, iż twórca nie życzy sobie firmowania swoim nazwiskiem konkretnego utworu, nie oznacza jeszcze, że rezygnuje z partycypowania w zyskach związanych z jego rynkową eksploatacją.

Prawa autorskie i prawa pokrewne mogą być najogólniej podzielone na dwie za-sadnicze grupy: prawa osobiste i prawa majątkowe. Pierwsze z nich zostały potraktowane przez ustawodawcę dosyć enigmatycznie, co wynika z faktu, iż nie odgrywają większej roli w obrocie rynkowym. Decydują one przede wszystkim o zaspokojeniu potrzeb i ambicji osoby bezpośrednio zaangażowanej w powstanie danego dobra (twórcy, artysty wykonawcy), która ma dzięki nim możliwość istnienia w świadomości odbiorców rozpowszechnianego przedmiotu ochrony i wpływania na sposób korzystania z niego.

Skutkiem powyższych domniemań jest przerzucenie ciężaru dowodu. Oznacza to w praktyce, że to nie poszkodowany będzie musiał dowodzić istnienia swoich wyłącznych uprawnień z tytułu praw autorskich lub praw pokrewnych, ale wręcz przeciwnie – pozwany, chcąc uwolnić się od odpowiedzialności, będzie musiał obalić domniemanie, a więc udowodnić, że podmiot dochodzący ochrony, wbrew wskazaniu domniemania, nie mógł być naruszeniem dotknięty, gdyż określone prawo autorskie lub prawo pokrewne w ogóle mu nie przysługuje.