W razie pojawienia się niejasności, czy dany utwór powstał w ramach wykonywania obowiązków pracowniczych, nie można sugerować się takimi okolicznościami, jak np. miejsce i czas stworzenia ocenianego dzieła, przynależność środków technicznych, za pomocą których utwór został wykreowany itp. Nawet jeśli twórca opracował utwór przy wykorzystaniu komputera, stanowiącego własność pracodawcy, w trakcie przebywania w zakładzie pracy w godzinach przeznaczonych regulaminowo na jej świadczenie, nie oznacza to jeszcze, że z mocy prawa doszło do nabycia autorskich praw majątkowych do takiego utworu przez zatrudniającego.

W stosunku do przedmiotów majątkowych praw pokrewnych ustawa pojęciem pola eksploatacji zasadniczo (poza nowymi prawami wydawniczymi) nie posługuje się, wyszczególniając jednak zakresy, w jakich dojść może do rozporządzenia określonym dobrem niematerialnym (artystycznym wykonaniem, fonogramem, wide- ogramem, nadaniem) albo do skorzystania z niego. Zakresy te mogą być w pewnym uproszczeniu określane mianem pól eksploatacji, ponieważ istota ich jest identyczna jak w przypadku pól eksploatacji utworów.

Z przedstawionych regulacji kodeksowych wynika, iż jedyną prawnie skuteczną możliwością zadysponowania prawami autorskimi do namalowanych w trakcie pleneru przez dzieci obrazów jest zawarcie w ich imieniu odpowiednich umów przez przedstawicieli ustawowych, którymi z reguły będą rodzice. To do nich więc osoby zainteresowane uzyskaniem określonych uprawnień autorskoprawnych powinny się zwrócić z propozycją podpisania stosownego kontraktu.

Treściowe ograniczenia majątkowych praw autorskich stanowią wyjątek od zasady ich wyłącznego charakteru. Wprowadzając licencje ustawowe ustawodawca stawia dobro publiczne przed prywatnym interesem dysponentów tych praw. Oznacza to, iż wiążą one podmioty praw autorskich z mocy samego prawa. Mieszczącym się w ramach licencji ustawowych działaniom nie można się skutecznie przeciwstawić, gdyż nie stanowią one naruszenia prawa. Zgoda podmiotu uprawnionego nie ma tutaj większego znaczenia, w przeciwieństwie do pozostałej, objętej wyłącznością sfery praw majątkowych, w której udzielane przez ten podmiot zezwolenie, np. wyrażone w umowie licencyjnej, decyduje o legalności eksploatacji przysługującego mu utworu.

Stanowisku powyższemu nie przeczy dopuszczona ustawowo możliwość utrwalania i zwielokrotniania nadań (art. 97 pkt 1 i 2 ustawy), gdyż mogą być one rejestrowane, a następnie powielane (w efekcie utrwaleniu i zwielokrotnieniu podlegają nadawane programy radiowe lub telewizyjne). Pewną niekonsekwencję omawianego rozwiązania wprowadza natomiast dopuszczenie odnośnie do nadań pola eksploatacji, polegającego na nadawaniu (art. 97 pkt 3 ustawy), gdyż sugeruje to, że przedmiotem obrotu w tym przypadku są jednak nie nadania, ale emitowane dzięki nim programy (wymowę tego zapisu można porównać do propozycji wprowadzenia w unormowaniu statusu fonogramów i wideogramów zakresu eksploatacji w postaci utrwalania – por. uwagi wyżej w pkt 3.2.1).

Odnośnie do regulacji praw osobistych prawa autorskie zostały potraktowane w ustawie o wiele bardziej wyczerpująco niż prawa pokrewne, choć odrębnie poświęcono ich unormowaniu tylko jeden artykuł ustawy – art. 16. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i nie podlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem. Charakteryzując je ogólnie należy wobec tego skupić uwagę przede wszystkim na dwóch podstawowych kwestiach:

Z kolei prawa pokrewne do wydań naukowych lub krytycznych przysługują pod-miotom, które po upływie czasu ochrony prawa autorskiego do danego utworu przy-gotowali jego wydanie naukowe lub krytyczne, nie będące utworem. Na prawa te składają się prawo do rozporządzania tego rodzaju wydaniami i korzystania z nich w zakresie pól ekspoatacji, wymienionych w art. 50 pkt 1-3 oraz pkt 8 i 9 ustawy przez okres 30 lat od daty publikacji (por. art. 992 ustawy oznaczenie pól eksploatacji zostanie po wejściu w życie ich nowej regulacji odpowiednio zmienione).

Utwory współautorskie nierozłączne zawierają natomiast wkłady pozbawione samodzielnego znaczenia, a więc nie nadające się do samodzielnej eksploatacji auto- rskoprawnej.

Przykładem tego mogą być projekty architektoniczne, opracowywane wspólnie przez dwóch lub więcej architektów, których twórcze wkłady sprowadzają się do uzgodnionych propozycji twórczych, koncepcyjnych rozwiązań w zakresie kształtowania zagospodarowywanej przestrzeni.

Zaprezentowany dwupodzial pól eksploatacji wynika stąd, iż korzystanie z utworu, wkraczające w wyłączne uprawnienia autora, polega na powielaniu egzemplarzy dzieła i ich oferowaniu w różny sposób osobom trzecim, które z tego tytułu płacą stosowne wynagrodzenie. Ustawa chroni więc głównie te sfery eksploatacji utworów, które umożliwiają osiąganie zysku przez osobę wyłącznie uprawnioną. W myśl ostatniej nowelizacji proponuje się trójpodział pól eksploatacji, uwzględniający dodatkowo odrębność pól, związanych z obrotem egzemplarzami utworów. Nowym polem eksploatacji ma być wprowadzenie utworów do sieci Internetu.

W razie braku odmiennych postanowień umownych, zgodnie z generalną zasadą art. 12 ust. 1 ustawy, nabycie majątkowych praw autorskich przez zatrudniającego następuje w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Wynika stąd, iż mimo dużej enigmatyczności powyższych wyznaczników pracodawca nie uzyskuje praw autorskich pracownika w całej rozciągłości (oczywiście, chodzi o prawa majątkowe, osobiste bowiem pozostają przy pracowniku jako twórcy).

Treść praw autorskich z praktycznego punktu widzenia sprowadza się wobec tego do możliwości korzystania z utworu. Z kolei rozporządzanie nim służy jedynie jako swego rodzaju narzędzie, pozwalające na poszerzanie podmiotowego zakresu tego korzystania (umów rozporządzających nie należy więc mylić z rozporządzaniem utworem, które może odbywać się także na zasadzie obrotu licencyjnego).

Ustawową zasadą prawa autorskiego jest, iż prawa autorskie przysługują twórcy (art. 8 ust. 1 ustawy). Jeżeli więc nie ma w konkretnej sytuacji podstaw, wynikających z ustawy, aby twierdzić, że jest inaczej, należy przyjąć, iż podmiotem wyłącznie uprawnionym do danego utworu jest właśnie twórca.

Uwagi, charaktery żujące status twórcy jako podmiotu praw autorskich, zachowują w zasadzie aktualność w przypadku stworzenia dzieła podlegającego ochronie prawa autorskiego przez dwie lub więcej osób, kiedy to możemy mówić o występowania zjawiska wspóltwórczości.

Zabezpieczenie w wypadkach w księdze niniejszej przewidzianych powinno być złożone w gotówce lub w książeczkach oszczędnościowych. O wydaniu zabezpieczenia sąd rozstrzyga po wysłuchaniu osób zainteresowanych. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.

1. W kodeksie postępowania cywilnego przewidziano złożenie zabezpieczenia przez dłużnika w wypadkach przewidzianych w art. 820, 821 § 1 i 2, art. 1051 § 2, a także złożenie zabezpieczenia przez wierzyciela w wypadkach przewidzianych w art. 821 § 3, art. 739 § 3. Rękojmia składana przez przystępującego do przetargu jest szczególnym rodzajem zabezpieczenia wtoku egzekucji z nieruchomości (art. 962 k.p.c.). W postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności wierzyciel jest obowiązany – zgodnie z art. 786 k.p.c. – wykazać, że złożył zabezpieczenie, od którego sąd uzależni nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności do tego zabezpieczenia art. 807 k.p.c. ma też zastosowanie.