Category Postępowanie

Dla zastosowania art. 12 ustawy nie wystarcza przy tym sam fakt, że utwór został stworzony przez pracownika w miejscu pracy i w czasie przeznaczonym na jej wy-konywanie. Kreowanie utworu powinno bowiem tutaj wynikać z realizacji zobowiązań wobec pracodawcy, związanych z zatrudnieniem na danym stanowisku w określonych ściśle okolicznościach. W razie np. powierzenia informatykowi pracy przy obsłudze sieci zakładowej w fabryce samochodów nie można twierdzić, iż stworzony przez niego program komputerowy, przeznaczony do korzystania z katalogów bibliotecznych, został wykonany w związku z realizacją obowiązków pracowniczych.

Wykaz podstawowych pól eksploatacji z art. 50 ustawy ma charakter otwarty (por. zwrot „w szczególności”). Ustawodawca dopuszcza innymi słowy eksploatację utworów na innych jeszcze polach, które wystąpić mogą w związku ze specyfiką ...

Dlatego też, mimo iż zjawisko to zostanie w toku dalszych wywodów wyodrębnione, jego omówienie zawierać będzie jedynie kwestie dla współautorstwa specyficzne, odmienne od regulacji przypadków tworzenia dzieła przez pojedyncze osoby, czyli działających samodzielnie twórców. Uznać zatem można, iż współtwórcy stanowią szczególną kategorię twórców, wydzieloną ze względu na specjalne uwarunkowania twórczego współdziałania w pracy nad utworem przez kilka osób.

Przy rozważaniu twórczego charakteru dzieła, jak to już wyżej zaznaczono, nie ma właściwie znaczenia sygnalizowanie cudzych ustaleń czy poglądów, ale sposób ich prezentacji. Zarzut nie-twórczego sformułowania opinii można by zatem postawić rzeczoznawcy, który skopiował całość lub określony fragment wywodów swojego poprzednika, nie ograniczając się do wyraźnego powołania sensu jego wypowiedzi, ale transponując dosłownie jej układ wewnętrzny.

W przypadku rozpatrywania zagadnienia podmiotu praw autorskich podstawowe znaczenie ma uzyskanie odpowiedzi na pytanie, kto dysponuje prawami autorskimi do utworu, czyli kto jest z tytułu jego stworzenia (ustalenia) wyłącznie uprawniony. Omówienie problematyki przedmiotu praw autorskich przed ich podmiotowym kontekstem było więc o tyle konieczne, iż wystąpienie przewidzianych przez ustawę uprawnień na rzecz określonej osoby uzależnione jest od pojawienia się przedmiotu ochrony, rodzącego konkretne skutki w zakresie rozkładu władztwa nad utworem między współuczestników twórczej działalności.

Oba rodzaje współtwórczości łączy ponadto jeszcze jedna jednakowo skonstruowana właściwość, przejawiająca się na płaszczyźnie wspólnych praw majątkowych do utworu współautorskiego. Chodzi mianowicie o to, iż wspólność majątkowych praw autorskich do tego rodzaju dzieł jest wspólnością w częściach ułamkowych.

Konsekwencją takiego rozwiązania jest to, że współtwórcom przysługują udziały w tej wspólności, które w braku przeciwnego ustalenia między nimi uznaje się za sobie równe. Udział we wspólności majątkowych praw autorskich do utworu współautorskiego wyrażany jest odpowiednim ułamkiem. Ułamek ten pozwala ustalić wartość wkładu, wniesionego przez poszczególnych współtwórców w powstanie utworu. Wartość ta ustalana jest w proporcji do wartości wspólnych majątkowych praw autorskich do utworu współautorskiego. Przykładowo jeśli wartość tych praw ustalimy na cztery jednostki, a wiadomo, że w tworzeniu utworu brało udział czterech współautorów, to w sytuacji, gdy ich udziały uznamy za równe, każdy z nich wyceniony być musi na jedną jednostkę.

Sytuacje, w których wskazane jest ograniczenie monopolu autorskiego, mimo iż podmiotowi praw autorskich nadal przysługują prawa majątkowe do konkretnego dzieła, określić można ogólnie mianem dozwolonego użytku. W zależności od społecznego kontekstu tych sytuacji, tzn. od tego, czy o zastosowaniu ograniczenia treściowego decyduje wzgląd na prywatne interesy poszczególnych osób, czy też względy publiczne, ograniczenia te występują generalnie w dwojakiego rodzaju postaci:

Inaczej sprawa przedstawia się z prawem do korzystania z utworu. Oznacza ono, że podmiot uprawniony, np. twórca, może swój utwór w różny sposób używać, czerpiąc z tego tytułu konkretne zyski. Jeżeli udostępni przysługujące mu dzieło innej osobie, czyli udzieli licencji na korzystanie z niego, nie oznacza to, iż sam dalej nie będzie mógł z tego utworu korzystać.

Prawo do rozporządzania utworem jest prawem nadrzędnym w stosunku do prawa korzystania z niego. Oznacza to, iż rozporządzając definitywnie utworem (przenosząc prawa majątkowe do niego) podmiot uprawniony pozbywa się nie tylko prawa dalszego nim rozporządzania, ale także bieżącej eksploatacji danego dzieła (możliwości korzystania z niego), ponieważ w takiej sytuacji, chcąc skorzystać z przysługującego mu wcześniej na zasadach wyłączności utworu, będzie musiał uzyskać na to zgodę nabywcy praw majątkowych do niego.

Fonogramy i wideogramy są dobrami niematerialnymi. Odrębne ich definicje przewiduje sejmowa nowelizacja prawa autorskiego, jeszcze będąca w toku prac par-lamentarnych. Trzeba o tym pamiętać, gdyż często kojarzone są one z ich nośnikami.

O konieczności rozróżniania tych dwóch pojęć (por. pkt 1 niniejszego rozdziału) świadczy choćby treść art. 102 ust. 1 ustawy, w którym mowa jest o „egzemplarzu fonogramu lub wideogramu”.

Jest to pewna niekonsekwencja, skoro w nadrzędnej w stosunku do powyżej powołanego roz-porządzenia wykonawczego ustawie z 13.6.1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88) znajduje się wyraźne postanowienie, iż wpis tymczasowy określa się w tych sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu nie da się ustalić w chwili jego wszczęcia (por. art. 31 ust. 1 tej ustawy). Poza tym w rozporządzeniu wykonawczym nie egzemplifikuje się w ogóle przypadku ochrony praw pokrewnych, co może w praktyce powodować, iż będą one w kontekście związanych ze wszczynaniem ochrony opłat inaczej traktowane.

Współtwórcą jest osoba fizyczna, której z mocy ustawy od chwili ustalenia dzieła przysługują prawa autorskie do danego utworu wspólnie z inną osobą lub osobami fizycznymi. Współtwórca na gruncie prawa autorskiego stanowi odpowiednik współwłaściciela rzeczy ruchomej lub nieruchomości, którego pozycja prawna uregulowana jest w Kodeksie cywilnym (por. art. 195-221 KC).

W odróżnieniu od innych sfer regulacji statusu praw autorskich i praw pokrewnych jako praw wyłącznych (por. rozdziały II-IV), ochrona tych praw w ramach ustawy unormowana została na wspólnych zasadach.

Poza tym poświęcone jej w ustawie przepisy (co stanowi drugą widoczną różnicę w zestawieniu z ustawowym statusem podmiotu, przedmiotu i treści powyższych praw własności intelektualnej, mającym wyraźnie odrębny charakter) stanowią niewielki tylko fragment systemu ochrony praw autorskich i praw pokrewnych, na który składają się przede wszystkim regulacje ogólne. Poza bowiem szczególnymi zasadami ochrony, zawartymi w ustawie (por. jej Rozdziały 8,9 i 14), odpowiedzialność sprawców naruszeń i procedura ochronna ukształtowane są w zakresie prawa autorskiego i praw pokrewnych w odesłaniu do powszechnych aktów prawa cywilnego i karnego, tzn. Kodeksów: cywilnego, karnego, postępowania cywilnego i postępowania karnego.